المسائل المصریة (محقق حلی)«المسائل المصریة»، «المسائل المصریات»، «جوابات المسائل المصریات» [۴]
اعیان الشیعة، سید محسن امین عاملی، ج۴، ص۹۲.
نوشته محقق حلی می باشد.۱ - کتاب شناسیکتاب المسائل المصریة از کتاب‌های مختصر و موجز محقق حلی است که به سبک فقه استدلالی، پنج مساله از کتاب طهارت «النهایة» شیخ طوسی «قده» (م ۴۶۰ ق) را بررسی نموده است. ۲ - انگیزه تالیفمحقق حلی این کتاب کوچک را به درخواست سید شریف تالیف نموده است، زیرا وی پس از شنیدن شرح قسمت اول از النهایة شیخ طوسی «قده»، توسط محقق حلی، لازم دانسته است که وی آن را به صورت مفصل تر بیان نماید. در خطبه این کتاب آمده است: انی مجیب الی ما ساله السید الشریف لمعرفتی بریاسته و نبله و تحققی بفراسته و سداد عقله و ان ذلک یقع منه فی موقعه و یحل فی معرفته... فانه ذکر انه سمع منی شرحها و لم ینضبط له الا اقله. از آنجا که مؤلف این قسمت از النهایة را در این کتاب نسبت به کتاب النهایة و نکتها مفصل تر توضیح داده است بنابراین بعدها در النهایة و نکتها مطالبی را به آن ارجاع داده می‌نویسد: هذه النکت الاربع قد ذکرنا الجواب عنها فی جواب المسائل المصریة فلیطلب هناک. [۵]
النهایة و نکتها، ج۱، ص۱۹۸.
قابل ذکر است که کتب دیگری بنام «المسائل المصریات» توسط شیخ صدوق، سید مرتضی و ابن زهره تالیف شده است. [۷]
الذریعة، آقا بزرگ تهرانی، ج۸، ص۲۱۹.
۳ - تاریخ تالیفبا توجه به این که المسائل المصریة قبل از النهایة و نکتها نوشته شده است، زیرا مطالبی از آن کتاب به المسائل المصریة ارجاع شده است. [۹]
النهایة و نکتها، ج۱، ص۱۹۸
و از طرفی کتاب النهایة و نکتها نیز قبل از شرایع الاسلام تالیف شده است، همچنان که در مقدمه ناشر شرائع الاسلام چاپ مؤسسه اسماعیلیان آمده است. و از آنجا که قدیمی‌ترین نسخه خطی موجود از جلد اول شرایع الاسلام مربوط به سال ۶۷۰ ق است. بنابراین اگر زمان نگارش کتاب‌های «النهایة و نکتها» و «شرایع الاسلام» حداقل حدود پنج سال طول کشیده باشد، کتاب «المسائل المصریة» قبل از سال ۶۶۵ ق تالیف شده است. مؤید این مطلب این که قدیمی‌ترین نسخه خطی موجود المسائل المصریة که به خط محمد بن علی بن موسی معانی است، مربوط به سال ۶۷۱ ق است. الذریعة، ج۵، ص۲۳۴. و بنابراین کتاب قبل از سال ۶۷۰ ق باید نوشته شده باشد. ۴ - نسخههادر مقدمه ناشر و الذریعة به ۵ نسخه اشاره شده که عبارتند از: ۱- نسخه‌ای که به خط شیخ علی بن محمد بن علی بن موسی معانی در سال ۶۷۱ ق نوشته شده و در الذریعة مکان آن مشخص نشده است. ۲- نسخه کتابخانه آستان قدس رضوی با شماره ۲۶۵۴ که به خط شیخ احمد بن یحیی بن داود بحرانی در سال ۹۸۷ ق نوشته شده است. ۳- نسخه دیگر کتابخانه آستان قدس رضوی با شماره ۹۶۶۸ که در سال ۱۲۶۹ نوشته شده است. ۴- نسخه کتابخانه شیخ عبد الحسین تهرانی در کربلا در ضمن یک مجموعه از کتب فقهی. ۵- نسخه کتابخانه میرزا نصر الله قزوینی که همراه با رساله «بغدادیه» و «غریه» نوشته شده است. در کتاب مقدمه‌ای بر فقه شیعه به ۸ نسخه خطی اشاره شده که قدیمی‌ترین آن، نسخه‌ای است که در شماره ۲ گذشت، به خط شیخ احمد بن یحیی بن داود. ۵ - نسخه‌های معتبردر چاپ کتاب موجود از دو نسخه استفاده شده که عبارتند از: ۱- نسخه کتابخانه مجلس شورای اسلامی با شماره ۲۷۶۱ که در سال‌های ۱۱۱۳ تا ۱۱۱۶ ق نوشته شده و با رمز (م) مشخص شده است. ۲- نسخه کتابخانه آیة الله نجفی مرعشی با شماره ۴۲۴۲ که با رمز (ن) مشخص شده است. در استخراج مآخذ و منابع روایات از کتاب «وسائل الشیعة» و «مستدرکات» استفاده شده است. ۶ - مطالباین رساله شامل ۵ مساله است که عبارتند از: ۱- شرح باب اول نهایه، «باب ماهیة الطهارة و کیفیة ترتیبها» ۲- بحث ازاله نجاست بوسیله مایعات ۳- حکم ملاقات آب قلیل با نجاست ۴- حکم ملاقات آب چاه با نجاست ۵- آیا با آب استفاده شده در غسل جنابت می‌توان حدث را برطرف کرد؟ ۷ - ویژگیهااگر چه این کتاب بسیار مختصر و موجز است اما در عین حال نشان از احاطه وسیع مؤلف به کتب قدما همچون شیخ طوسی، شیخ صدوق، سید مرتضی، شیخ مفید، ابن ابی عقیل، قاضی ابن براج، ابن ادریس و راوندی دارد. به عنوان نمونه: - و الشیخ رحمه الله قال فی المبسوط- الشیخ ابو جعفر فی النهایة- خرج الشیخ رحمه الله فی التهذیب و الاستبصار- قد استدل شیخنا ابو جعفر رحمه الله فی الخلاف- المفید رحمه الله قدم ذکر الاحداث فی المقنعة- اما المفید فانه ادعی فی مسائل الخلاف- ما اختاره المرتضی فی الناصریات- اما علم الهدی فانه ذکر فی الخلاف. [۱۴]
الذریعة، آقا بزرگ تهرانی، ج۸، ص۲۱۹.
[۱۶]
امل الآمل، شیخ حر عاملی، ج۲، ص۳۴۸.
[۱۷]
اعیان الشیعة، ج۴، ص۴۹۲
۸ - پانویس
۹ - منبعنرم افزار مجموعه آثار محقق حلی، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی. رده‌های این صفحه : آثار محقق حلی
|